Diep verankerd in de aarde, machtig en massief, hoog oprijzend in het luchtruim naast de Machinefabriek, stond daar de oude fabrieksschoorsteen. Nog hoger reikte de slanke metalen draad met de platina spits, die met noodweer de bliksemstralen als ’t ware uitnodigde daar hun woest spel te beëindigen en hun vernietigende krachten in de schoot van de altijd bereid zijnde aarde te ontlasten.
Jaar na jaar was de N.V. Wester tevergeefs op hem losgestormd, rukte dan nijdig de dikke rookwolken, die hij verspreidde aan flarden, zodat zij wonderlijke figuren vormden, die met grote snelheid werden voortgedreven in de sombere winterhemel. Als je dan onder aan zijn voet stond en omhoog keek naar die voorbij zwevende wolken, kreeg je het gevoel als toen op die kleine vrachtzoeker, worstelend in de kolkende golf van Biscaje, waarbij je maag feilloos de werking imiteerde van een knarsende lenspomp. Sommige dee!nemers a.an een zekere proefvaart met een der Gustoscheppingen op een Noordzee die swing-neigingen vertoonde, kennen dat gevoel wel… Lees verder De Fabrieksschoorsteen→
De Personeelsvereniging “Gusto” is nog geen grote – zij telt momenteel een 400 leden – maar een gestaag groeiende, gezellige vereniging. We willen er eens een kijkje nemen.
De vereniging is verdeeld in verschillende onderafdelingen, welke er stuk voor stuk een sieraad van vormen en die in de cantines of kleine Schiedamse zalen hun samenkomsten houden.
Het doel van de vereniging is niet alleen het bieden van ontspanning. maar richt zich het meest op ontwikkeling en kunst zonder de sport uit te schakelen. Lees verder De P.(ersoneels) V.(ereniging)→
Vanaf het moment, dat A.F. Smulders, toen nog in Slikkerveer, besloten had om te zien naar een beter geoutilleerd bedrijfsterrein met meer groeimogelijkheden dan op dat moment in Slikkerveer en zij dientengevolge in onderhandeling was met de Gemeente Schiedam over de aankoop van het terrein aan de Oostzijde van de Voorhaven, werd meteen tijdens de onderhandelingen de wens geuit, dat in geval er een spoorwegaansluiting werd geprojecteerd naar het havengebied rond de Oosterhaven, de nieuw te bouwen werf zou worden aangesloten op deze spoorwegverbinding. Van beide zijden ging men akkoord met de opname van een artikel (artikel 14/16) in het te ondertekenen koopcontract, waarin de wens voor een spoorwegverbinding werd vastgelegd. Voor de firma A.F. Smulders blijkt dit een belangrijke optie te zijn. In die tijd, we spreken over rond 1900, was de Rijnvaart nog niet zo ontwikkeld. Veel vervoer vanuit het achterland naar steden, zoals Rotterdam en Schiedam geschiedde per spoor, en zeker staaltransporten. Ongeveer 50% van wat er aangevoerd werd vanuit Duitsland bijvoorbeeld, kwam per spoor.
Maas Station Rotterdam 1914
Zware staaltransporten moesten zeker bij lage waterstanden in de zomermaanden aangevoerd worden per spoor. Dat goederenspoor eindigde bij het ‘Maas Station’ ter hoogte van het ‘Boerengat’ in Rotterdam en materiaal, in het geval van A.F. Smulders, moest daar uitgeladen worden en dan per schip verder vervoerd worden naar Schiedam. Dit was natuurlijk een tijdrovend en kostbaar karwei. Vandaar de wens om als de Gemeente tot overeenstemming zou komen met de H.Y.S.M. over een aftakking van de Lijn Schiedam – Rotterdam naar de haveninrichtingen aan de Voorhaven , zij dan aangesloten zou worden.
In 1901 neemt Smulders contact op met de Gemeente Schiedam om hen te vragen contact op te nemen met de H.Y.S.M*. daar het de firma A.F. Smulders bekend was, dat er besprekingen waren geweest tussen de H.Y.S.M. en de Gemeente Schiedam over de aanleg van een spoorverbinding, als aftakking van de lijn Schiedam – Rotterdam. De afspraken golden voor de terreinen in de huidige toestand en men wilde weten, of als daar verandering in kwam door de vestiging van A.F. Smulders op die terreinen, dat op bezwaren zou kunnen stuiten van de kant van de H.Y.S.M.
De H.Y.S.M. liet via de gemeente Schiedam weten “geen bezwaren te hebben als het ging om wijzigingen van de haveninrichting, maar dat men nieuwe voorstellen zou doen en die aan de Gemeente Schiedam ter overweging zou geven”.
De Gemeente Schiedam verbaasde zich over deze zinsnede van de H.Y.S.M. en zou daar opheldering over vragen. A.F.Smulders zag in het niet aanwezig zijn van bezwaren van de H.Y.S.M. een mogelijkheid snel met de Gemeente Schiedam een afspraak te maken om het koopcontract te tekenen, dat dan inderdaad op 21 februari 1902 ten overstaan van Notaris Poortman door beiden partijen ondertekend wordt.
Echter in de loop der jaren zou blijken, dat de Gemeente Schiedam “buiten spel” wordt gezet door de Gemeente Rotterdam bij de aanleg van spoorverbindingen in haar industriegebied. De afspraken, die de Gemeente Schiedam maakte met de H.Y.S.M. over een spoorverbinding middels een aftakking van de lijn Schiedam – Rotterdam was door de H.Y.S.M. niet besproken met de Gemeente Rotterdam, die op haar beurt ook in onderhandeling was met de H.Y.S.M. voor een aftakking van de lijn Schiedam – Rotterdam met spoorverbindingen naar de Rechter Maasoever en dat de H.Y.S.M. zeer kwalijk nam.
Dit conflict tussen de Gemeente Rotterdam en de H.Y.S.M. speelde waarschijnlijk de Gemeente Schiedam en Werf Gusto flink parten, zodanig, dat Schiedam en dus Werf Gusto nooit aangesloten werden op de spoorwegverbinding.
Volgens een financieel overzicht over het boekjaar 1936 had Werf Gusto voor in totaal ƒ 6 miljoen aan orders uitstaan op een personeelsbestand van 1005 man. De Werf Gusto wilde voor ƒ 750.000,- 4,5 % eerste hypothecaire obligaties uitgeven tegen een koers van 100%. De vennootschap had zich gaandeweg de jaren toegelegd op de fabricage van baggermateriaal, drijvende en vast kranen, op welk gebied ze op dat moment een wereldreputatie hadden.
Tot 1926 had de exploitatie zeer ruime winsten opgeleverd, van waaruit het mogelijk was de oorspronkelijke accommodatie in Schiedam belangrijk uit te breiden, zodat de capaciteit sedert de vestiging in Schiedam verdubbeld was. Daarna liep, ten gevolge van maatregelen van autarkie in verschillende landen, het resultaat van de exploitatie achteruit, alhoewel matige afschrijvingen werden verdiend. De jaren 1933 en 1934 leverden ten gevolge van de crisis verliezen op, die op een bedrag van ƒ 230.000,- na, door in eerdere jaren behaalde winsten, konden worden gedekt. Na deze jaren volgde 1935 met een gunstiger resultaat. Dit gaf een exploitatieoverschot van ƒ 150.000,- welke na rentebetaling en afschrijving nog een klein winstsaldo liet zien.
Uit de Winst- en Verliesrekening bleek dat 1936 een exploitatieoverschot gaf van ƒ 385.000,-. Dat was vier keer het bedrag, dat jaarlijks nodig was voor rente en aflossing van de lening. In genoemd bedrag van ƒ 385.000,- was begrepen ƒ 185.000,- voor winst, gecalculeerd op een drietal objecten, welke in de loop van 1937 zouden worden opgeleverd. Bij de vaststelling van dit bedrag was rekening gehouden met de stand van de bouw en de te verwachten uitkomst. Over verschillende belangrijke orders werd op dat moment nog onderhandeld.
De Werf Gusto bezat het gehele aandelenkapitaal van ƒ 50.000,- in de Mij van Drijvende Kranen & Mastbokken¹, opgericht in 1922, in welke vennootschap het in voorraad gebouwde materieel was ingebracht.
Met betrekking tot de balans werd meegedeeld, dat de terreinen, die te boek stonden voor ƒ 982.358,- door deskundigen in februari 1937 waren getaxeerd op ƒ 1.305.000,-. Dat lag ƒ 322.642,- boven de boekwaarde. De terreinen waren in totaal 7,55 hectare. Het bovengenoemde bedrag sloeg alleen op de terreinwaarde. Geen rekening was gehouden met de gebouwen, machines, kranen en de overige technische installaties. De lening zou worden afgesloten tot aflossing van het bankierskrediet en tot vergroting van de capaciteit.
Het lag namelijk in de bedoeling de mogelijkheid te scheppen in de toekomst mee te dingen naar de bouw van de grootste typen vracht, passagiers en tankschepen. Daar verwacht mocht worden, dat binnen afzienbare tijd de bouw van deze objecten aan de orde zou komen, vergrootte dit dus de kans in de naaste toekomst belangrijke orders te boeken. Ook met de bouw van baggermateriaal en kranen verwachtte men in de naaste toekomst een opleving, daar de werken, waar deze werktuigen voor werden gebruikt, gedurende de crisisjaren waren uitgesteld en men tot uitvoering van deze werken nu zou moeten overgaan.
Aangezien de Werf Gusto door het bruggenbureau van Rijkswaterstaat was ingedeeld in de groep van erkende bruggenbouwers in verband met het Bruggenplan, uit hoofde waarvan haar ook in de komende jaren een deel van de nog uit te voeren bruggenbouwwerken werden toegewezen.
Een en ander wettigde de verwachting, aldus de directie, dat de resultaten van 1937 niet bij die van 1936 zouden achterblijven.
bron: Schiedamsche Courant, 23/04/1937; p. 2/10
¹ bron: Schiedamsche Courant 21/06/1922; p. 2/4-Staatscourant nr. 117
Headerfoto: 30 januari Rijksdag Berlijn (1937)
In de loop van de jaren zijn er een groot aantal luchtopnames van Nederland gemaakt om Nederland per vliegtuig in kaart te brengen. Schiedam en Schiedam-Zuid met Werf Gusto waren daar geen uitzondering op. Sommige foto’s zijn bewust en sommige zijn onbewust gemaakt van Werf Gusto.
Foto’s van Werf Gusto in vogelvlucht
Bron: Alle foto’s Digitale Collectie St. Erfgoed Werf Gusto
Al in 1901 maken de lokale kranten in Schiedam e.o. gewag van het feit, dat het bedrijf A.F. Smulders uit Slikkerveer op zoek is naar een nieuw bedrijfsterrein. Het bedrijf heeft haar oog laten vallen op een perceel aan het water van de Nieuwe Waterweg in het Schiedamse deel van Nieuw-Mathenesse. Het gaat om een perceel grond ter grootte van 57.500 cA. De scheepswerf A.F. Smulders wordt dan de directe buurman van de Apollo Kaarsenfabriek.
Er vinden verhitte discussies plaats in de Schiedamse lokale politiek, omdat A.F. Smulders de grond wilde kopen en niet, zoals in Schiedam tot dan toe de gewoonte was in erfpacht nemen. Uitgerekend een van de felste tegenstanders van grond verkopen doet een uiterste poging in de Gemeenteraad van Schiedam een beroep op zijn collega’s, in dit specifieke geval af te wijken van de regels en de grond te verkopen aan A.F. Smulders. Men zat kort na de eeuwwisseling te springen om nieuwe bedrijven binnen de stadsgrenzen van Schiedam te krijgen, daar de jeneverindustrie, die duizenden werk verschafte in een neergaande spiraal was terechtgekomen, van waaruit geen weg terug te verwachten was.
A.F. Smulders (1839 – 1908)
De firma A.F. Smulders krijgt haar zin en koopt de grond tegen ƒ 1,50 per cA, hetgeen de totale aankoopsom bepaalde op ƒ 86.250,-. Firma Smulders laat weten content te zijn met de beslissing van de Schiedamse Gemeenteraad en met de aankoop en voegt er desgevraagd aan toe: ‘Beslist niet te hebben willen ingaan op een eventueel voorstel voor erfpacht’.
In 1902 kocht A.F Smulders de gebouwen van de in dat jaar gehouden Düsseldorfse tentoonstelling en laat ze aan het eind van de tentoonstelling demonteren en op transport zetten naar Schiedam. De hal zal in Schiedam worden opgebouwd als twee hallen met een gelijke lengte.
Men is dan al begonnen met het opspuiten van het terrein. Door de vele verzakkingen is het moeilijk een plek te vinden voor de opslag van de hallen uit Düsseldorf. De bouw wordt in 1903 daardoor flink vertraagd en men doet een beroep op de Gemeente Schiedam. A.F. Smulders wil een gedeelte van het belendende perceel van de vroegere scheepswerf de Nijverheid, groot 5.000 m² meter, voor een korte periode huren. De Gemeente Schiedam stemt daarin toe en verhuurt het stuk grond tegen een huurprijs van ƒ 250,- per drie maanden.
In 1903 begint de opbouw van hal 1 gevolgd in begin 1904 van hal 2 met daarbij een schoorsteen, zo meldt het Rotterdamsch Nieuwsblad, van wel 40 meter hoog. Men weet ook nog te melden, dat de werfhallen elektrisch verlicht worden. Men is al maanden bezig met het aanbrengen van de geleidingen.
H.J. Nederhorst (1847-1913)
In 1904 wordt de aanbesteding afgerond van de bouw van het kantoorpand, inclusief ketelhuis en machinekamer. De aanbestedingen zijn openbaar en worden gehouden in het Poolsch Koffiehuis te Rotterdam. De opdracht wordt uiteindelijk gegund aan de heer H.J. Nederhorst jr. uit Gouda voor de totaalsom van
ƒ 56.000,-. In 1905 volgde een vervolgopdracht voor de heer H.J. Nederhorst jr. met de aanbesteding voor het maken van funderingen, rioleringen en het aanleggen van sporen op de werf. Het bedrag hiermee gemoeid bedroeg ƒ 24.000,-. Het ophogen van de werf werd aangenomen voor de totaalsom van ƒ 209.000,- en de afbouwhaven kwam op ƒ 145.000,-. Die opdracht werd gegund aan de firma van Hattem te Sliedrecht.
In juni 1905 werkten er al een kleine 100 werklieden in Schiedam. Op 15 juni van dat jaar begon men met de overplaatsing van een kleine 400-500 werklieden vanuit Slikkerveer naar Schiedam. De Ketelmakerij; voor Land- en Machineketels en Locomotiefketels in Grace-Beleur bij Luik (B) wordt aangehouden. De naam van de locatie in Schiedam wordt vastgesteld op Werf Gusto*. Het bedrijf heet op dat moment nog A.F. Smulders.
Het Rotterdamsch Nieuwsblad meldt op 15 juni 1905, dat veel werklieden komen kijken voor woonruimte in Schiedam, maar dat er een nijpend te kort aan woonruimte is. In december 1905 werken er dan 700 man en men begint met de overplaatsing van 800 werklieden vanuit de locatie Utrecht (de IJzergieterij en Machinefabriek) naar Schiedam. Uiteindelijk werken er dan 1.500 man. De overplaatsing gebeurde gefaseerd vanuit Utrecht vanwege het gebrek nog steeds aan geschikte woonruimte voor de werklieden.
Eind 1905 wordt het eerste schip te water gelaten op de nieuwe werf in Schiedam. Het is Bnr. 306 No. 41, een 400 m³ stoomhopper uit een serie van vijf, die gebouwd werden voor de Suez Kanaal Maatschappij. Het schip werd in 1907 opgeleverd.
info: Gemeentearchief Rotterdam
In vele krantenartikelen en congresverslagen werd vaak verwezen naar firma A.F. Smulders te Rotterdam. Ook de sportieve verslaggeving van H. Smulders met zijn zeilboot Elly werden in alle artikelen genoemd als H. Smulders te Rotterdam. Volgens de Stadsgids Rotterdam van 1898 was zowel het bedrijf A.F. Smulders als wel het woonadres van de heer H. Smulders gevestigd aan het Haringvliet 70 te Rotterdam. Waarschijnlijk was daar de Holding gevestigd en stuurde men van daaruit de andere locaties aan. Aan het Haringvliet 70 is nu een dependance gevestigd van het Havenziekenhuis.
In de Gemeentegids Rotterdam van 1907 is de firma A.F. Smulders uitgeschreven op dat adres. Waarschijnlijk heeft men alle activiteiten gebundeld vanaf Werf Gusto in Schiedam na de opening in 1905 van deze werf. In 1907 staat alleen nog de heer H. Smulders ingeschreven op dat adres als zijnde Industrieel.
*Bij het openen van de Werf in 1905 heeft men de locatie in Schiedam Werf Gusto genoemd, terwijl de bedrijfsnaam A.F. Smulders bleef tot 1911. De C.V. A.F. Smulders werd toen omgezet in een N.V. De Nieuwe naam van de N.V. werd toen Werf Gusto v/h A.F. Smulders.
Vandaar dat op veel materiaal van voor 1911 A.F. Smulders staat en de naam Werf Gusto niet wordt genoemd.
bronnen:
Rotterdamsch Nieuwsblad: d.d./ 27-06-1903/15-07-1904/17-12-1904/8-06-1905/15-06-1905/
De Telegraaf: 02-03-1905
Algemeen Handelsblad: 12-12-1905
Nieuwe Schiedamsche Courant: 16-05-1902
Gemeentearchief Schiedam
Gemeentearchief Rotterdam ‘Nederlandse ondernemers 1850-1950. Noord-Holland en Zuid-Holland’ – Joop Visser, Matthijs Dicke en Annelies van der Zouwen (red.)
Historische Vereniging Schiedam
De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad 24-12-1956
W.H.P.M. van Hooff: In het rijk van de Nederlandse Vulcanus. De Nederlandse machinenijverheid 1825-1914. Een historische bedrijfstakverkenning (Amsterdam 1989), 75-76.
foto: Gemeentearchief Schiedam / Werf Gusto
Laatst bijgewerkt op: 29 september 2020
Scheepsbouwmuseum
Beheer persoonlijke instellingen!
Sommige software plug-ins die gebruikt worden voor het onderhouden en functioneren van deze website, zoals bijvoorbeeld Google Fonts en Google Maps gebruiken technologieën zoals cookies om informatie over uw apparaat op te slaan en/of te raadplegen. St.-Erfgoed Werf Gusto, als beheerder van deze website, doet niets met de vergaarde informatie. Door in te stemmen met het gebruik van deze technologieën kunnen gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's via onze site verwerkt worden. U kunt natuurlijk geen toestemming geven of uw toestemming intrekken. Misschien zou het een nadelige invloed kunnen hebben op bepaalde onderdelen van onze website.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
