Op 22 november 1907 gaf de hoofdingenieur van de Werf Gusto, de heer J.D. Dresselhuijs, een presentatie over het bedrijf aan de Afdeeling voor Werktuig- en Scheepsbouw van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (gepubliceerd in De Ingenieur jaargang 23, 1908 No.11). Het werd gedaan als inleiding op het bezoek dat de Afdeeling die dag aan het net twee jaar oude bedrijf in Schiedam bracht. Heel in het kort vatte Dresselhuijs ook de ontwikkeling van het bedrijf in zijn voor-Schiedamse periode samen. Het is deze samenvatting die veelal de basis heeft gevormd voor latere korte beschrijvingen van de geschiedenis van de Werf Gusto:
Vooraf wil ik een enkel woord wijden aan de geschiedenis dier industrieele onderneming. Ongeveer 50 jaar geleden werd door den heer A. F. Smulders te ‘s-Hertogenbosch een kleine fabriek opgericht, waarin stoomwerktuigen werden hersteld en ook nieuwbouw van kleinere werktuigen werd ondernomen. Na ongeveer 8 jaar had deze zaak zich zóó uitgebreid, dat vergrooting noodzakelijk was, en werd deze naar Utrecht overgeplaatst, waar ze jarenlang onder den naam der „Utrechtsche IJzergieterij & Machinefabriek, Firma A. F. Smulders”, bekend was. Spoedig daarna begon de firma zich toe te leggen op den bouw van werktuigen tot grondverplaatsing, als excavateurs, zandzuigers en baggermolens, en moest zij, omdat aan de Utrechtsche Fabriek geen scheepswerf verbonden was, de vaartuigen voor die werktuigen benoodigd, elders laten vervaardigen. Daardoor gebeurde het wel eens, dat werktuigen op korten termijn niet konden worden aangenomen, omdat de vaartuigen, daarbij behoorende, niet vlug genoeg konden geleverd worden, of wel, dat de aangenomen werktuigen later dan ons lief was werden opgeleverd, omdat de scheepsbouwer niet tijdig genoeg gereedgekomen was, en dit gaf ongeveer 13 jaar geleden aanleiding tot den aankoop van de voormalige werf „De Industrie” te Slikkerveer. Van af die tijden was de firma in dat opzicht onafhankelijk geworden, temeer daar reeds vóór dien tijd de ketelfabriek van de firma Renson & Co te Grace Berleur nabij Luik in eigendom aan de firma overgegaan was, zoodat alstoen practisch alle benoodigde onderdeelen door haar zelve konden worden vervaardigd. Het afzetgebied breidde zich zóódanig uit, dat de Slikkerveerwerf ook weder te klein bleek te zijn om alle orders economisch te kunnen uitvoeren, en aangezien het bestuur van de te Utrecht gevestigde fabriek vanuit Slikkerveer, waar het hoofdkantoor gevestigd was, te tijdroovend bleek, won de gedachte meer en meer veld, om de zaak te centraliseeren, waarbij echter de ketelfabriek te Grace Berleur buiten beschouwing bleef. Die gedachte gaf aanleiding tot den aankoop van grond te ‘Schiedam, waar, nadat het aangekochte terrein tot op 3.50 + N. A. P. was opgehoogd, de tegenwoordige werf „Gusto” gesticht werd, welke onder de directie van de heeren Henri en Frans Smulders geëxploiteerd wordt.
Die verhuizing naar Schiedam heeft de gemoederen in de Gemeenteraad van Schiedam gedurende lange tijd bezig gehouden als de aanvraag tot aankoop in 1901 van het terrein gelegen naast de Apollo Kaarsenfabriek door Scheepswerf & Machinefabriek A.F. Smulders uit Slikkerveer bij de Gemeente Schiedam op de mat valt. A.F. Smulders was op zoek naar een goede locatie met groeimogelijkheden voor haar scheepswerf aan open water en vond dit op de uiterwaarden van de Maas aan de oostkant van de Voorhaven in Schiedam. De Gemeente Schiedam was op datzelfde moment op zoek naar bedrijven, die zich in Schiedam wilden vestigen om de kwakkelende economie nieuwe impulsen te geven.
Gedurende maanden beheerste het de lokale kranten. A.F. Smulders wilde de grond kopen, maar de Gemeente Schiedam hield in eerste instantie vast aan haar traditie om gemeentegrond niet te verkopen maar te verpachten. Bijkomende complicerende factor was dat A.F. Smulders ƒ1,50 wilde betalen per m². De Gemeenteraad wilde meer hebben, daar Wilton rond deze zelfde tijd grond had aangekocht in Rotterdam voor ƒ9,00 per m². Smulders wilde er niets van weten en wees op het feit dat de grond hier in Schiedam eerst met drie meter opgehoogd moest worden en dat dit hoge kosten met zich meebracht.
Werf Gusto zorgde niet alleen voor spectaculaire bouwwerken, maar voorzag in die bijna 75 jaar van haar bestaan duizenden Schiedammers van werk. Na de opening van de werf in 1905 veerde de economie op. De woningbouw trok aan, lokale toeleveranciers deden goede zaken, zo ook de horeca.
De ligging van de werf zo dicht bij De Gorzen (Schiedam Zuid) zorgde ervoor dat veel personeelsleden van de Werf Gusto daar al woonden, of zich vestigden. In 1978 kwam daar een abrupt einde aan, toen de werf sloot. Het kon natuurlijk niet uitblijven dat de werf gesloopt werd om het terrein geschikt te maken voor andere doeleinden. Echter, het feit dat bijna niets bewaard is gebleven (op enkele objecten na in privébezit) om ons nageslacht te herinneren aan die bijzondere verbondenheid van de Werf Gusto met de stad Schiedam en Schiedam-Zuid in het bijzonder mag gezien worden als een kunstfout.
Daarom is er nu op deze plaats in de directe omgeving van de voormalige werf een Monument komen te staan. Dat Monument is bedoeld om de verbondenheid te symboliseren tussen Schiedam, de wijk De Gorzen (Schiedam Zuid) en de in 1978 gesloten scheepswerf. Het is ook bedoeld om jongere generaties in te lichten en hen zo kennis te laten maken met de rijke geschiedenis van Werf Gusto en Schiedam. Het is bovendien een eerbetoon voor de onder/werknemers van Werf Gusto, die in de loop van de jaren deze werf groot gemaakt hebben en de stad Schiedam eer hebben aangedaan met hun honderden projecten, die wereldwijd gebruikt werden en sommige, nadat 40 jaar geleden het laatste schip van de helling gleed, zelfs nu nog gebruikt worden.
St. Erfgoed Werf Gusto © 2018
Laatst bijgewerkt op: 15 mei 2024
