Toen August Smulders in 1901 het oog liet vallen op een uiterwaard in het stadsdeel Nieuw Mathenesse aan de Schiedamse kant dat grensde aan de Nieuwe Maas, kon hij op dat moment nog niet voorzien daar binnen tien jaar een goed lopende en werkverschaffende scheepswerf op te bouwen. Smulders, ooit begonnen met een klein bedrijf in den Bosch in 1862, had al wel bewezen een uitstekend ‘bedenker’ te zijn van hoe hij bestaande producten kon verbeteren en aan de man kon brengen. Hij was ook een zakenman met een goede neus voor zakelijke mogelijkheden, getuige de ontwikkeling die het bedrijf doormaakte na verhuisd te zijn naar Utrecht in 1872 en de aankoop van het ketelbedrijf ‘Renson & Co’ in Grâce- Berleur nabij Luik in België in het jaar 1893. Zijn werf in Slikkerveer, aangekocht in 1894, kon de expansieve groei niet aan. Daarom de zoektocht naar iets groters in 1901.
De in Schiedam opgezette en in 1905 geopende scheepswerf Werf Gusto ontwikkelde zich in de jaren na 1930 met ups & downs tot absolute smaakmaker binnen de specialistische scheepsbouw. Werf Gusto brak telkens records met op maat gemaakte baggermaterialen, bruggenbouw, staalconstructies, hoogovens, drijvende kranen, speciale bokken en schepen binnen Nederland en ver daarbuiten. Eind 50’er begin 60’er jaren van de vorige eeuw begon de werf offshore projecten te bouwen, zoals zelfheffende booreilanden voor grote oliemaatschappijen. De vondst van aardolie in de Noordzee en de stijgende vraag daardoor naar offshore producten speelde Werf Gusto in de kaart.
Werf Gusto had in 1943 met vijf collega-werven de I.H.C. (Industriële Handels Combinatie) opgericht. De I.H.C. moest na W.O II slagvaardig te werk gaan bij het binnenhalen van baggerorders. In het midden van de 60’er jaren traden vijf van deze werven definitief toe tot de I.H.C. Holland N.V. en werd het nieuwe moederbedrijf ingedeeld in divisies. Werf Gusto concentreerde zich volledig op offshore en stootte daarbij al haar belangrijkste taken af. Zo werd Werf Gusto het eerste grote offshorebedrijf (als aparte divisie van I.H.C. Holland N.V.) binnen Nederland en Europa met gedurfde en grensverleggende projecten, zoals de eerste grote offshore kranen, hefeilanden, pijpenleggers, boorschepen en olieopslagboeien. Het voorzag duizenden gezinnen dagelijks van ‘brood op de plank’.
Toen in 1978 Werf Gusto haar poorten moest sluiten, liet het bedrijf een schat aan lege gebouwen achter. Vooral het kantoorgebouw met haar eikenhouten lambriseringen, prachtige modellenzaal met gebrandschilderde glazen koepel was een lust voor het oog. De toenmalige minister van CRM, de heer G. Wallis de Vries, had besloten dat alle gebouwen (de productiehallen waren gebruikt in 1902 in Düsseldorf bij een Industrietentoonstelling) op een voorlopige monumentenlijst werden geplaatst Nadat de inhoud van het kantoorgebouw en de productiehallen verkocht was, begon het wachten op een beslissing wat er verder met de gebouwen ging gebeuren.
I.H.C. Holland N.V. (tot op dat moment eigenaar van de werf) wilde van de gebouwen en het terrein af, zo ook de Gemeente Schiedam, de nieuwe eigenaar van het terrein. In 1980 is de sloop van de panden begonnen. Weinig tot niets werd bewaard. Zelfs het plastiek (een zes meter hoge fontein) van de kunstenaar Gust Romijn dat door het personeel in 1962 aan de directie werd aangeboden bij het eeuwfeest van de werf werd ‘verwijderd’.
Nu 40 jaar later is men op zoek naar ‘overblijfselen’ van het werfcomplex om toch vooral te kunnen laten zien, hoe het eens geweest is. Al in eerder stadium is men bezig geweest om overblijfselen te vergaren, maar het draaide tot voor kort immer op een teleurstelling uit.
Het is, de in 2017 opgerichte, Stichting Erfgoed Werf Gusto gelukt enkele relikwieën van de ondergang te redden. De oude toegangshekken en de letters GUSTO*, die eens de kantoorgevel sierden, werden aangekocht. De hekken, inmiddels geheel hersteld, zijn verwerkt in een ‘Monument’, waardoor de stad Schiedam weer een connectie heeft met het verleden. Nieuwe generaties Schiedammers kunnen zich dan bij het zien van dat ‘Monument’ een beeld vormen van wat zich hier allemaal heeft afgespeeld op de uiterwaarden van de Nieuwe Maas in Schiedam van halverwege 1905 tot halverwege 1978.
*In 2018 verkocht aan GustoMSC.
Meer informatie op: werf-gusto.com.
Laatst bijgewerkt op: 20 augustus 2022
