Polderbemalingen

Leestijd: 6 minuten
Stoomgemaal aan De Grooten Heekel te ’s Hertogenbosch.
Foto: Nummer 0013199 Stadsarchief Den Bosch.

Bronnen:
Het Nieuws van den Dag 12 Februari 1876
De Rijnbode 26 October 1875
De Rijnbode 26 oktober 1875, 2 januari 1876
Algemeen Handelsblad 23 april 1880
Algemeen Handelsblad 15 September 1882
Heldersche en Nieuwedieper Courant 21 Januari 1877
Het Nieuws van den Dag en De Tijd 12 Augustus 1879
De Tijd 25 September 1879
Het Nieuws van den Dag 29 November 1881
Echo van het Zuiden 18 Augustus 1881
Tilburgsche Courant 1 December 1881
Algemeen Handelsblad 22 Mei 1882
De Tijd 26 Juni 1882
Het Nieuws van den Dag 27 September 1882
Algemeen Handelsblad 28 September 1882
Rotterdamsch Nieuwsblad 3 October 1882
Het Nieuws van den Dag 27 November 1882
Haarlemsch Advertentieblad 22 Januari 1882 
Het Nieuws van den Dag 20 December 1883
Het Nieuws van den Dag 6 en 7 Februari 1884
De Tijd 13 Maart 1884
Het Nieuws van den Dag 23 December 1884
De Tijd 1 Januari 1885
De Tijd 28 October 1885
Het Nieuws van den Dag 3 December 1885
Culemborgsche Courant 22 Juli 1886
Het Nieuws van den Dag 14 Februari 1889

Algemeen Handelsblad 15 Februari 1889
Van A.F. Smulders tot Werf “Gusto” voorheen Firma A.F. Smulders 1862-1911 – B. Boon

In dezelfde publicatie direct onder de dankbetuiging van het polderbestuur adverteerde Smulders met het apparaat voor iedere polder die aan eene rivier grenst. Kennelijk wilde A.F. het apparaat verhuren voor noodgevallen en waarschijnlijk ook wel verkopen.

In september 1879 is er weer een positief bericht als Becking, de rentmeester der domeingoederen van prins Frederik laat weten dat het drijvend gemaal met succes in zes dagen de polder Oude Moer
bij Hoge Zwaluwe drooggemalen heeft. Zo later ook ’s Hertogenbosch om bij hoge waterstand het binnenwater der stad op peil te houden. Er werd een stoommachine van 50 pk gebruikt. De huurprijs was f 1550 (periodelengte niet bekend) plus f 30 voor elke 12 uur dat de machine werkte. Niet iedereen was echter overtuigd van de effectiviteit van het systeem. De gemeenteraad kennelijk wel. Niet veel later sloten zij een overeenkomst met Smulders om gedurende drie jaar zo’n installatie ter beschikking te stellen. Zomers moest het apparaat voor bemaling van verschillende polders gebruikt worden, maar des winters moest hij op korte termijn ter beschikking zijn in geval van overstromingen. De overeenkomst was op huurbasis gedurende drie jaar. In juni werd de beslissing tot huur van de gemeenteraad goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van NoordBrabant. Daarbij werd aangetekend dat het gebruik van dit drijvend gemaal tevens diende tot het verzamelen van gegevens voor een later te bouwen vast stoomgemaal. Al in september werd het gemaal beproefd. Er werd al 60 cm water uit de stad gemalen. In oktober van datzelfde jaar bewees dit gemaal zijn nut toen bij overstromingen de verbindingsweg met de Langstraat (Waalwijk, Tilburg) niet onderbroken werd  Ook in november bleef het gemaal in werking. Ook adverteerde A.F. met de steeds bij hem voorradige hulpstoomgemalen tot tijdelijke bemaling van polders en plassen.
Waarschijnlijk waren ook deze voor verhuur bedoeld. 

Het drijvend stoomgemaal in ’s-Hertogenbosch werd in december 1883 wederom geplaatst en in werking gesteld. In februari 1894 opnieuw. In maart 1884 besluit de gemeenteraad onderhands een vaste stoommachine te plaatsen, waarna het drijvend gemaal buiten werking gesteld kan worden. Of mogelijk Smulders van deze onderhandse aanbesteding heeft mogen profiteren, is niet bekend. Toch moet eind december 1884 het drijvend gemaal opnieuw in werking worden genomen, maar wordt aan het eind van het jaar weer buiten werking gesteld.

In het Stadsarchief van Den Bosch bevinden zich enkele tekeningen van de bouw van dit nieuwe stoomgemaal. Op een daarvan bevinden zich de handtekeningen van de Burgemeester van Den Bosch en de directeur van de Maatschappij De Atlas in Amsterdam die op 31 Mei 1884 de overeenkomst tot de bouw getekend hebben. Het bedrijf De Atlas werd wel door Smulders gekocht niet lang nadat deze overeenkomst werd aangegaan, en wel in 1887.

In oktober 1885 besluiten de ingelanden van de Diemerpolder om het droogmalen van hun polder uit te besteden aan Smuders die daags 60.000 m3 water zal wegpompen voor fl. 90. Ook hier was dus van huren sprake. Dit werd gedaan met een drijvend stoomgemaal dat op kleine afstand van de Hartsvelderbrug bij Diemerbrug in de Ringvaart lag. Het resultaat stelde zeer tevreden. Door dag en nacht te werken werd de 380 bunder grote polder in ongeveer een maand drooggemalen.

Zo’n drijvend stoomgemaal wordt in 1886 ook gebruikt om water uit het Buiten-Zederikkanaal over te pompen in de schutkolk aan Lekzijde teneinde het goed sluiten der buiten- of stormdeuren te  beproeven. In februari 1889 adverteert Smulders in zowel het Nieuws van den Dag als in het Algemeen Handelsblad met de mogelijkheid zo’n drijvend gemaal met een capaciteit van 50 m3 per minuut te huren voor het droogpompen van Ondergeloopen polders.

Onder nummer TS1611 bevindt zich in het Maritiem Museum Rotterdam een koker met tekeningen van Smulders. Daaronder een tekening met omschrijving : ordernummer 1335, tekeningnummers 316  en 317, drijvend stoomgemaal ‘Hercules’, eigenaar: Bekker & van Seters, bouwjaar: 1890, schaal 1:100. Kennelijk is er ook in 1890 nog zo’n drijvend gemaal door Smulders geleverd. En wel aan Van Seters met wie hij al diverse keren zaken gedaan heeft of op een andere manier heeft samengewerkt.


 

Laatst bijgewerkt op: 5 mei 2024

Geschiedenis van een Schiedamse scheepswerf