Polderbemalingen

Leestijd: 6 minuten

Al in 1868 werd door vader en zoon Smulders ( W.D.H. & A.F.) gezamenlijk het gemaal De Tuut met veel succes geleverd en geïnstalleerd in Maasbommel.

In 1872 ontstond er onenigheid tussen het Waterschap Gemeene bemaling Buitenland en Zuidpolder bij Barendrecht en de Utrechtsche IJzergieterij met betrekking tot de oplevering van de stoommachine in het gemaal. Bijzonderheden van dit geschil zijn niet bekend.

In 1876 publiceerde het polderbestuur van de Zuidpolder bij Bodegraven de succesvolle werking van het nieuwe stoomgemaal. Het werd aangedreven door een zoo goed als nieuwe Balans-machine van 16 p.k. overtijd (??) geleverd en gesteld door de Firma A.F. Smulders, te Utrecht. De werking ervan verdiende alle lof. De funderingen en het scheprad werden ontworpen en geleverd in overleg met Smulders door oude relaties van het bestuur van de polder.

Rond dezelfde tijd adverteerde het bedrijf meerdere malen met de levering van polderbemalingen. Interessant is dat het bedrijf aanbood deze tegen “billijke conditieën” en “geheel voor eigen rekening” te plaatsen.  Deze “betaling na bewezen prestatie”, was een innovatieve manier om het product aan de man te brengen. Is het toeval dat de advertenties vooral geplaatst lijken te zijn in periodes waar je veel regenval mag verwachten?  Op 20 april 1880 werd in Schipluiden een door A.F. Smulders geleverde stoomwatermolen voor de Kerkpolder beproefd. Het aanwezige College van Dijkgraaf en Hoogheemraden van Delfland beoordeelden, dat zowel de uitvoering van de installatie als haar werking uitstekend waren. Het betrof hier de ombouw van een van de oudste windwatermolens uit Nederland. Dit gemaal aan de Tramkade was vanwege haar ligging een van de belangrijkste gemalen van Delfland. Het stoomgemaal heeft tot 1938 gefunctioneerd en werd toen vervangen door een dieselgemaal.

In het archief Eemland bevindt zich een tekening met de opstelling binnen het stoomgemaal van het Waterschap de Haar (Haard zegt de tekening; tussen Bunschoten en de A1) van de ééncilinder stoommachine met de centrifugaalpompen gemaakt door de Utrechtsche IJzergieterij in 1876 .

Het stoomgemaal werd gebouwd in 1877 door de Utrechtse IJzergieterij (firma A.F. Smulders). Het had een vermogen van 12 à 14 pk, voldoende om 1000 m3 water per uur één meter hoog op te voeren. De opvoerhoogte kon eventueel gebracht worden op 2.50 m boven polderpeil, zij het voor een kleinere hoeveelheid water. Het eerste jaar werd het gemaal van de firma Smulders gehuurd, maar in 1878 besloot men tot aankoop over te gaan. In 1889 moest de stoomketel worden vervangen.

We weten niet of Smulders succesvol was in het verkopen van stoomgemalen. De concurrentie zal groot geweest zijn. Zo werd in De Rotterdamsche Courant van 27 Februari 1879 de uitslag bekend gemaakt van de aanbesteding van een stoomgemaal ten dienste van de Vereenigden Polder te Boskoop. Voor de machines waren er 14 aanbieders, waarvan een uit Duitsland en drie uit België. Smulders was de op vijf na laagste inschrijver, zo’n 10% duurder dan de goedkoopste. Waarschijnlijk hebben zij de opdracht dan ook niet gekregen. De hoogste inschrijver zat overigens ongeveer 60%
boven de laagste. Wel succesvol was Smulders met het stoomgemaal met scheprad voor de Dijkspolder in Monster in 1882. Geprezen werd het strakke uiterlijk, het lage brandstofverbruik en de relatief lage prijs.

In januari 1877 kreeg Smulders uit Utrecht opdracht de tussen 2 en 3 januari volgelopen polder nabij de Zaandammer spoorwegbrug van de Kanaal-Maatschappij droog te malen voor een bedrag van ruim f 55.000.  In Het Nieuws van den Dag 21 Augustus 1879 en de Nieuwe Tielsche Courant van 23 augustus 1879 werd gemeld dat de Utrechtsche IJzergieterij der firma Smulders een drijvend pompwerktuig in bezit heeft. Dit kan in 24 uren aan elken polder, die aan eene rivier grenst, in werking zijn. Het werktuig verplaatst eene hoeveelheid water van 30 tot 50 kub. Meter per minuut. Dezer dagen werd door dat stoomgemaal een polder groot 380 hectare (bunder), waarvan op p.m. 1.25 hectare 33 centimeter water stond, binnen 4 etmalen drooggemalen. Het betrof hier de Groot Vuylcop Polder die onder water stond en tot grote tevredenheid van het polderbestuur binnen enkele dagen met het drijvend stoomgemaal van Smulders drooggemalen werd. 

Stoomgemaal ‘ De Tuut’ in Maasbommel in 1868. Het gemaal is herbouwd in 1917.
Tekening voor het plaatsen van een verticale stoommachine met pompen in het gebouw van ‘Polder de Haar’.
Tekening: Archief Eemland.

Laatst bijgewerkt op: 11 augustus 2024

Geschiedenis van een Schiedamse scheepswerf