Anker & Kettingfabriek Schiedam

Leestijd: 5 minuten

De AKS werd op 13 april 1931 opgericht. Maar eigenlijk bestond de fabriek al eerder. Want nadat Brabanders in 1903 aan de Willemskade de eerste anker- en kettingfabriek oprichtten (later zijn ze met de noorderzon vertrokken en werd de zaak gesloten). De inboedel ging in 1920 over naar Rotterdam naar de Anker- en Kettingfabriek ‘Keilehaven N.V.’ aan de Keilehaven (een bedrijf van Van der Kuy en Van Ree). Schiedam kreeg in 1923 Heyermans Anker- & Kettingindustrie’, later omgedoopt in de ‘NV Anker- & Kettingindustrie Holland’ aan de Buitenhaven 92/96. In 1931 breekt er een conflict uit tussen dertig werknemers van de Anker- en Kettingfabriek en de heer H.J. Heyerman over het niet navolgen door de heer H.J. Heyerman over de afgesproken CAO. Het werd de toenmalige eigenaar waarschijnlijk toch teveel. Hij wilde graag van zijn aandelen af. Dat geschiedde toen in 1931 Th. M. Verhoeff werk probeerde te vinden voor een deel van zijn acht zoons. Het was crisistijd, de banen lagen niet voor het oprapen, maar Verhoeff was een zakenman. Hij sloeg zijn slag door de aandelen van de anker- en kettingfabriek over te nemen en postte zijn zoon Piet in de directie.

De Tweede Wereldoorlog
In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog, toen er een vele marineschepen werden gebouwd, maakte het bedrijf heel goed tijden mee. Dat ging eigenlijk zo door tijdens de Duitse bezetting. Er was van Duitse kant geen controle en belangstelling voor de Anker & Kettingfabriek. Het bedrijf kon daardoor het verzet helpen. Er werden in de fabriek bijvoorbeeld schietoefeningen gehouden, terwijl de smeden het geheel overstemden met hun hamers. En de kolen die het bedrijf kreeg voor de vuren kwam gedeeltelijk ten goede aan de Schiedamse bevolking. Maar de Duitse desinteresse voor het bedrijf had ook grote impact voor de voortzetting van het bedrijf in 1945. Alles was blijven staan, niets was weggehaald of vernield, dus direct na de oorlog kon de AKS doordraaien. Het bedrijf heeft toen uitstekende jaren gekend. Het bedrijf kon snel leveren en we hadden alle vaklui (de smeden) kunnen behouden.

Familiebedrijf
In 1981 vierde het bedrijf het 50-jarig bestaan. Het is al die tijd een familiebedrijf gebleven. De familie Verhoeff had de meeste aandelen in bezit. De laatste Verhoeff, die in 1981 leiding gaf aan het bedrijf, was Wal Verhoeff. Hij was in 1969 gekomen als economisch directeur en volgde in 1976 zijn broed Ad op die met pensioen ging. Ad Verhoeff was de opvolger van zijn broer Piet Verhoeff, die in 1968 overleed.

Tot 1956 waren het nog de smeden, die de kettingen maakten. Dat veranderde rond 1956. De techniek om kettingen te maken maakte sprongen vooruit, waardoor het handwerk onbetaalbaar werd. In 1957 werd een geheel nieuwe machine aangeschaft: een elektrische kettinginstallatie, die per week 12 ton kettingen kon produceren in tegenstelling to twee ton kettingen per week door de smeden. De automatisering werkte vergrijzing van de nog in dienst zijnde smeden in de hand, maar het familiebedrijf moest wel mee. De vraag naar scheepsruimte na de Tweede Wereldoorlog was zo gegroeid dat het niet was bij te benen met handwerk. Rond 1960 stopte het bedrijf de productie van ankers, omdat de concurrentie te groot was geworden. Het bedrijf repareerde ze nog wel.

De inzakkende scheepsbouw in de tweede half van de jaren 70 van de vorige eeuw liet ook zijn sporen na bij toeleveringsbedrijven, zoals de Anker & Kettingfabriek er een was. De spoeling voor dit soort bedrijven werd erg dun, waardoor een ware prijzenslag ontstond, die veel slachtoffers maakte onder de anker en kettingbedrijven. Er braken voor de AKS spannende tijden aan. Het bedrijf overwon de moeilijkheden door tijdig ingrijpen van de EU.

HVO Vlaardingen
Inmiddels was de neergang in de scheepsbouw en reparatie ingetreden. De Nederlandse scheepsbouwers zochten concentratie. Voor HVO leek het gunstig om in 1969 de werf van Figee over te nemen, die twee dokken en een nieuwbouwbedrijf had in de Wilhelminahaven (die grenst aan de Vulcaanhaven). Maar ook de overslag werd eind jaren 60 verlieslatend. Uiteindelijk werd het hele bedrijf noh in 1969 overgenomen door Frans Swarttouw, die het in tweeën splitste: de overslag werd onderdeel van Swarttouw, de andere bedrijven (waaronder de werf) werden verzelfstandigd onder de naam “HVO N.V.”. Swarttouw had HVO bedoeld als sterfhuisconstructie voor de constructie- en scheepsbouwwerkzaamheden. Maar de Thyssen groep greep in. In 1977 stak Thysssen er opnieuw kapitaal in en werd het bedrijf geherstructureerd. De nieuwe naam werd officieel “Vlaardingen Oost Bedrijven BV”.

In juni 1981 kwamen fusiebesprekingen op gang tussen HVO en de Anker & Kettingfabriek. De laatste wilde graag uitbreiden, maar zag geen mogelijkheden binnen Schiedam. Ook was er geen opvolging vanuit de familie Verhoeff voorhanden om Walt Verhoeff (61), die binnen niet al te lange tijd met pensioen zou gaan te vervangen. In 1981 waren er nog 60 personeelsleden in loondienst. In datzelfde jaar gaat het bedrijf nog op zoek naar een Verkoopleider, omdat het bedrijf wil uitbreiden. In november 1981 werden de gesprekken tussen VHO en AKS succesvol afgerond. Beide bedrijven besloten dat HVO het bedrijf AKS zou overnemen, inclusief alle personeelsleden. VHO nam alle familieaandelen over. Ook werd de wens kenbaar gemaakt het bedrijf AKS te verplaatsen van het te krappe pand aan de Buitenhaven in Schiedam naar de Vulcaanhaven in Vlaardingen. Op 1 januari 1982 trad Walt Verhoeff terug als directeur van de AKS en werd hij opgevolgd door de 46 karige E.P.A. Bruin. In 1982 wijzigt de naam van de onderneming in Vlaardingen Oost Anker & Kettingfabriek B.V. Het bedrijf betrok een compleet gerenoveerd pand in Vlaardingen Oost. Het pand was vele malen groter dan het oude pand in Schiedam en de opslagcapaciteit was verveelvoudigd. In oktober werd het oude pand aan de Buitenhaven 94 in Schiedam gesloopt en wist men de twee speciaal ingemetselde gevelstenen (een uit 1855 met de tekst ‘Gebouwd’ en een uit 1877 met de ‘tekst ‘Herbouwd’) te redden.

Damen Ship Repair Schiedam
Eind jaren 80 was de werf toch weer verlieslatend. In 1987 werd hij overgenomen door Wilton-Fijenoord, die de werf in 1992 doorverkocht aan Damen Shipyards Group. Damen sloot de faciliteit in de Vulcaanhaven in 2004. In 2005 diende Damen Shiprepair Rotterdam een aanvraag in (Hinderwetvergunning) bij de Gemeente Schiedam om de Anker & Kettingfabriek te mogen integreren binnen hun bedrijf aan de Admiraal de Ruyterstaat 24 (De oude scheepswerf van Wilton-Fijenoord). Dat werd goedgekeurd. In een advertentie uit 2009 wordt de Anker & Kettingfabriek ook genoemd als onderdeel van de reparatiewerf in Schiedam.

In 2018 wist Damen AKF nog trots te melden dat het bedrijf twee gegalvaniseerde ankers van 1080 kilo ieder, voor twee luxe schepen had afgeleverd. De productie vergde vanaf de order twee weken tijd, inclusief besteltijd van het staal bij Kroon. In die veertien dagen werden de ankers ook beproefd op de testbank. Damen AKF, zoals de aloude producent heet sinds het in het concern van de Gorinchemse scheepsbouwer is opgenomen, staat bekend als leverancier van kettingen en ankers voor de scheepvaart, vanuit voorraad. Het bedrijf wilde zich weer meer gaan toeleggen op productie op specificatie van de klant. In Nederland floreert de productie van exclusieve jachten. “We besloten om terug te keren naar onze roots en in Schiedam weer ankers te gaan maken” volgens directeur Laurens van Gelder van Damen AKF.

Liftal Hijstechniek
In 2021 verkocht Damen het onderdeel Damen Hoisting aan Liftal Hijstechniek (Zeeland) waaronder de Anker & Kettingfabriek ressorteerde. Het aantal medewerkers binnen deze afdeling was inmiddels teruggelopen naar zeven. De activiteiten zijn ondergebracht in Liftal Rotterdam. Dit bedrijf huist binnen de poorten van Damen Ship Repair aan de Admiraal de Ruyterweg 24 in Schiedam.

Sporen van de Anker & Kettingfabriek
Het voormalige terrein van de Vlaardingen Oost Anker & Kettingfabriek B.V aan de Vulcaanhaven is vandaag de dag in gebruik door DFDS Seaways. Het oude terrein aan de Buitenhaven in Schiedam is in de jaren 80 van de vorige eeuw opgekocht door de ernaast gelegen distilleerderij De Kuyper.

 


Bronnen:
Schiedam.courant.nu: Maaspost  –  8 april 2009
Schiedam24.nl: publicaties 26-03-2018 en 02-10-2021 
Foto:
Headerfoto: Gemeentearchief Schiedam / beeldnummer: 02768 (bewerkt)

Laatst bijgewerkt op: 24 oktober 2023

Geschiedenis van een Schiedamse scheepswerf