Op 30 juni 1961 vierde Swarttouw’s Constructiewerkplaats en Machinefabriek NV in Schiedam haar vijftigjarig bestaan. Dit vanaf het begin snel gegroeide bedrijf had een belangrijke plaats verworven in de metaalverwerkende industrie. Omdat Swarttouw’s een toeleveringsbedrijf en een besloten NV was, genoot dit Schiedamse bedrijf publiekelijk minder bekendheid dan men zou verwachten uitgaande van het grote aantal projecten waaraan het bedrijf heeft meegewerkt. Swarttouw’s legde zich voornamelijk toe op de productie van opslag- en overslagtanks. Caltex, Gulf Oil en haast alle grote oliemaatschappijen hoorden tot de klantenkring. De meeste olietanks (tot 1971) in het Nieuwe Waterweggebied zijn er door Swarttouw neergezet. Andere projecten waren pijpleidingen, montagebruggen, liftkooien voor de Staatsmijnen en kraanpontons. Het halve-eeuwfeest werd gevierd in restaurant Europoort, waarbij de directie een geschenk aangeboden kreeg en de employees een gratificatie ontvingen.
Ontwikkeling
Voor de Eerste Wereldoorlog waren er nog weinig constructiewerkplaatsen in ons land en kansen voor een dergelijk bedrijf leken gunstig. Op initiatief van de heer C. L. Verpoorten richtten C. Swarttouw* (van het stuwadoorsbedrijf in Rotterdam) en H. F. de Beukelaar op 30 jun 1911 de NV op, welke begon in een kleine constructiewerkplaats aan de Buitenhavenweg 92 in Schiedam. Onder leiding van C. L. Verpoorten (schoonzoon van C. Swarttouw) ontwikkelde het bedrijfje zich snel. Binnen drie jaar na de oprichting moest een nieuwe, grotere fabriek betrokken worden, en wel aan de Havenstraat 16-17 in Schiedam. Twaalf jaar daarna was ook dit onderkomen te klein en werd een tweede grotere fabriek geopend aan de Nieuwe Waterwegstraat 35. Op 10 augustus 1927 werd bij B&W Schiedam een vestigingsvergunning voor dit pand aangevraagd. Ook deze fabriek is in de loop van de jaren telkens uitgebreid. Er lagen op het terrein aan de Nieuwe Waterwegstraat ruime constructiewerkplaatsen met een totale oppervlakte van 11600 m2., samen met het kantoorgebouw en de tekenkamer – het vroegere ‘Hotel Sterrebosch‘ dat aangekocht werd in 1939. Het machinebedrijf bleef gehandhaafd in het oude bedrijfspand aan de Havenstraat. Tijdens de oorlog kwam het bedrijf stil te liggen en werd het door bombardementen getroffen. In 1953 overleed directeur Verpoorte, die tot zijn dood toe het bedrijf geleid had. Onderdirecteur G. N. Wols volgde hem op. In 1955 werd een neef van C. Verpoorte, drs. P. M. Verpoorte onderdirecteur.
Werkzaamheden
De onderneming begon met reparatiewerk aan schepen en werktuigen van het stuwadoorsbedrijf Swarttouw uit Rotterdam. Daarna vervaardigde ze stalen ramen en verwarmingsinstallaties voor de Westlandse broeikassen. Met de opkomst van de olie-industrie begon het bedrijf zich toe te leggen op de fabricage en montage van complete olieopslaginstallaties: tanks, leidingen, pompinstallaties. De tanks werden in onderdelen in Schiedam vervaardigd en op de terreinen van oliemaatschappijen gemonteerd. Tankinstallaties zijn naar alle delen van de wereld geëxporteerd. De totale inhoud van alle tanks, die Swarttouw’s heeft gebouwd, bedraagt ongeveer vijf miljoen m3 (telling tot 1962). De tanks waren te vinden in de petroleumhavens van Rotterdam en Amsterdam en van de BPM, Pakhuismeesteren, Nieuwe Matex en anderen.
De olie-industrie had een belangrijke tak in de chemie erbij gekregen. De petrochemische industrie eiste weer een ander soort opslagtanks. Deze en zware chemische apparaten werden door Swarttouw’s aan de olie-industrie geleverd. Maar ook de AKU, de Koninklijke Zout en Staatsmijnen kregen apparaten uit Schiedam. Met andere bedrijven werkte Swarttouw’s mee aan kapitaalswerken van Rijkswaterstaat. Een nieuw project waren de sluizen in het Haringvliet. Het Schiedamse bedrijf voerde er een deel van uit. Een ongebruikelijke opdracht was het grote stalen herkenningsteken de ‘Eurobaak‘ voor ‘Restaurant Europoort‘ in Schiedam. Ook de ‘Oranjebrug‘ in 1933 gebouwd in de verkeersader van het centrum van Schiedam naar Rotterdam was een niet alledaagse opdracht. Het staal dat Swarttouw’s verwerkte werd betrokken van Hoogovens IJmuiden en uit België en Luxemburg. Er was ongeveer 14.000 ton staal per jaar (1962) nodig. Het staal werd na gewalst te zijn in enorme zuurbaden van de walshuid ontdaan, gefosfateerd en van een menielaag voorzien. Ook andere bedrijven maakten van deze inrichting gebruik. Het personeel dat voor een belangrijk deel uit Schiedammers bestond, kende goede sociale voorzieningen en kreeg alle gelegenheid vakkennis en algemene ontwikkeling te vergroten. Het bedrijf heeft in de 60’er jaren vele diepte-investeringen uit eigen kapitaal kunnen doen, zodat ondanks de teruggang van de personeelssterkte kwaliteitsproducten geleverd konden worden. Ook Swarttouw kampte in de 60’er jaren met een groot personeelstekort. Dat werd opgevuld met gastarbeiders van de Balkan. Ondanks de scherpe concurrentie op de internationale markt wist dit Schiedamse bedrijf, onbekend bij de gewone man, zich te handhaven op een belangrijke plaats voor de grootste industrieën in Nederland.
Sluiting van Swarttouw
Maar eind 60’er jaren ging het alsnog mis. Door de toenemende concurrentie kwam het bedrijf onder druk te staan en de overname in 1971 door een Engels bedrijf ketste op het laatste moment af. Swarttouw ging failliet met een miljoenenschuld. De 460 werknemers werden door de directie in de bedrijfskantine op 2 april 1971 massaal ontslag aangezegd. De werknemers namen de boodschap gelaten aan, alsof ze het al hadden verwacht. De week erna kreeg het personeel nog een weekloon uitgekeerd en uitbetaling van tweemaal zes procent van het inkomen. Een vakbondsbestuurder verklaarde al op 3 april dat enkele bedrijven die om personeel zaten te springen, waaronder IHC-Holland, de RDM en het Havenbedrijf Vlaardingen-Oost, al had laten weten het ontslagen Swarttouw-personeel in dienst te willen nemen.
Dat bleek ook uit een onderzoek gedaan in 1972 door het Gewestelijk Arbeidsbureau Nieuwe Waterweg Noord. Uit dat onderzoek bleek dat 94 % van het ontslagen personeel weer werk had gevonden. Maar 28 werknemers waren een jaar na dato nog niet aan de slag. Het Vlaardingse bedrijf Havenbedrijven-Oost had 59 werknemers van Swarttouw in dienst genomen en lopende opdrachten overgenomen.
De opstallen en het bedrijventerrein werden in 1972 aangekocht door buurman Wilton-Fijenoord.
*Cornelis Swarttouw was directeur van het Rotterdamse familiebedrijf Swarttouw’s Stuwadoors-Maatschappij. Hij was ook naamgever en stille vennoot in de NV Corn’s Swarttouw’s constructiewerkplaatsen en machinefabriek in Schiedam. Hij was een oudoom van Frans Swarttouw, die VFW-Fokker leidde in de laatste roerige jaren van haar bestaan.
|
Bronnen: Foto’s: |
Laatst bijgewerkt op: 2 november 2023
