Passage Theaterorgel

Leestijd: 3 minuten
Cor Standaart achter het theaterorgel van het Passage Theater in Schiedam.
Foto: Beeldbank Schiedam / beeldnummer 27535.

Het Theaterorgel
Het ‘Standaart’ theaterorgel werd gebouwd door de Schiedamse orgelbouwer ‘Standaart’, die zijn bedrijf had aan de Nieuwe Haven en Warande. Het orgel werd in 1934 opgeleverd, tegelijk met de opening van het Passagetheater en werd gebruikt voor de begeleiding van ‘stomme’ films. Met de komst van de geluidsfilms werd het vooral gebruikt tijdens de ‘inloop’ en in de pauze. Dan speelde de bekende en vaste organist Joop Walvis verzoeknummers. Dit werd zó gewaardeerd dat veel Rotterdammers wachtten tot de film, die al in Rotterdam draaide, in het Passagetheater werd vertoond. Het orgel bevat twee orgelkamers: één linksboven en één rechtsboven, voorin de zaal. Dus volledig stereo en dat in 1934! Die orgelkamers kunnen geopend en gesloten worden door grote jaloezieën, shutters genaamd, die worden bediend vanaf de speeltafel met zwelpedalen. Het orgel heeft verder echte instrumenten o.a. een vibrafoon, harp, xylofoon, carillon en een klokkenspel. Ook een stoomfluit, sirene, triangel, castagnetten, grote en kleine trom, tamboerijn, ja zelfs een (kunst) vogel waren en zijn nog aanwezig en volledig te gebruiken. Maar dit zijn bijkomende zaken. Zo’n ‘Standaart’-orgel is een echt orgel, een orgel met zo’n 900 pijpen. Het heeft een aparte sound dat nog bij zeer velen weldadig overkomt en geliefd is. Het is niet te vergelijken met een kerkorgel of een elektronisch orgel, hoewel dat in het algemeen nog wel wordt gedaan. Door de hoge winddruk is het orgel zéér snel en er kan zowel swingend als romantisch op worden gespeeld. In het jaar 1960 raakte het orgel buiten gebruik en het theater is daarna enige tijd gesloten geweest. In 1975 werd het theater door de Gemeente Schiedam overgenomen, verbouwd en heropend. De NEDERLANDSE ORGEL FEDERATIE heeft het orgel, dat in een zeer slechte staat verkeerde vanwege o.a. het lekkende dak, weer bespeelbaar gemaakt. De rechterorgelkamer was flink nat en de speeltafel in de orkestbak was vochtig en beschimmeld. Alle toetsen zaten muurvast.

De toenmalige directeur zag niets meer in het orgel en wilde het uit het theater verwijderen. Hij bood het een kennis (een bekende muziekhandelaar) tegen een symbolisch bedrag (f.1,00) aan, maar die had daarvoor geen ruimte. Door tussenkomst en veel inspanning van de N.O.F. speelt het orgel weer. En hoe!! Er worden nog regelmatig concerten op gegeven, door zowel jonge als oudere organisten uit binnen- en buitenland, o.a. Engeland, Amerika en Japan, die door de N.O.F. worden uitgenodigd. Het zijn topartiesten, die graag naar Schiedam komen om het ‘Standaart’ orgel te bespelen. Ze spelen vooral populaire muziek en ook wel klassieke nummers. Ze zijn bijzonder enthousiast en spreken lovend over de sound en kwaliteit van het instrument dat door technische teamleden van de Nederlandse Orgel Federatie op vrijwillige basis regelmatig wordt onderhouden. De N.O.F. concerten trekken véél orgelliefhebbers uit heel Nederland en ook uit het buitenland aan. Toch zijn er helaas nog velen die dit nog niet weten. Misschien behoort u, die dit leest, daar ook bij. Kom dan eens luisteren en neem iemand mee! De N.O.F. garandeert dat het voor u zeker niet de laatste keer zal zijn.

Foto: Beeldbank Schiedam, beeldnummer 20306 – Fotograaf: Onbekend.

Een medewerkster van het Ouderenwerk Zuid toont in 1992 de CD met melodieën gespeeld op het Standaart-Passageorgel, waarvan de opbrengst ging naar het inrichten van het ouderenwooncomplex ‘De Pionier’ in Lekstraat, hoek Ridderkerksestraat.

Organisten: Joop Walvis, Reginald Dixon, George Blackmore, Ernest Broadbent, Len Rawle, Iain Flitcroft en Nicholas Martin.
Toekomstige Concerten bezoeken?: Kijk op de website van het Theater aan de Schie.


Deze LP uit 1980 is in eigen beheer uitgegeven door de N.O.F. ter gelegenbheid van het 10-jarig bestaan van de N.O.F. en de afronding van de restauratie van het Standaart-orgel in het Passagetheater in Schiedam. In mei 1975 was men begommen met de restauratie van het zwaar verwaarloosde muziekinstrument, dat een kleine 20 jaar niet gebruikt was. Het openingsconcert vond plaats in mei 1975 met de Engelse organist Reginald Dixon achter het klavier. Deze LP verscheen vijf jaar later met als organist de Engelsman Ernst Broadbent.


Bron:
Nederlandse Orgel Federatie Syncoop 5752 CD 139 1992
Nedrelandse Orgel Federatie NOFSound N.S.P. 80-8-8-2

Publicaties:
Het Passage-orgel met negentig jaar nog springlevend – Dirk H. Allewelt

Laatst bijgewerkt op: 24 december 2023