Het begin
W.A. Hoek werd geboren op 14 september 1870 in Goes. Alhoewel ‘het water’ trok, hij wilde marineofficier worden, liet hij Zeeland achter zich. Op 14-jarige vertrok hij naar Rotterdam en startte een opleiding aan de Vormschool (de voorloper van de kweekschool). Daar bleek al snel dat een carrière in het onderwijs voor hem niet de juiste keus was. Hij kwam terecht op een sleepboot en was al op zijn 16e machinist. Hij studeerde, in zijn vrij tijd, Engels, Algebra en wiskunde. Op zijn 30e, hij was inmiddels getrouwd en vader van twee kinderen, startte hij met de steun van zijn schoonvader een technische studie in het Duitse Bingen. Hij moest daarbij zijn betrekking als Chef-machinist bij een kleine Rotterdamse rederij opzeggen. Na twee jaar behaalde hij zijn diploma en keerde terug naar Rotterdam, waar hij tot 1905 als constructeur werkte. In datzelfde jaar ontwikkelde hij de stoomvrachtwagen.
Foto: Conam.info – Fotografie: Onbekend (foto is bewerkt).
De start in 1907
Op 1 oktober 1907 huurde hij een voormalige branderij aan de Buitenhavenweg 134 in Schiedam dat werd ingericht als machinefabriekje. Het kwam tot stand met financiële steun van de heren Van Rietschoten en Slotboom, van de fa. Van Rietschoten en Houwens in Rotterdam. Er werden allerlei speciale producten gemaakt: wandboormachines, slijpkoppen, pompen, tabletpersen en kleine scheepsstoommachines. Hier construeerde hij in 1907 een stoomvrachtwagen1) en dat betekende bovendien de grondslag voor het bedrijf. In deze fabriek werden, ondanks vele tegenslagen, nog vijf3) van deze stoomwagens gebouwd, maar daar bleef het dan ook bij, want de automobielen met een benzinemotor wonnen het toch langzamerhand definitief van de stoomwagens.
Foto: Beeldbank Schiedam, beeldnr. 34468 (bewerkt) – Fotograaf: H.M.J. Kamman.
Nieuwe wegen
De relaties met ‘Oxygenium’ leidden tot het ontwerpen van hoge druk compressoren. Dat laatste is van grote invloed geweest op de verdere ontwikkeling van het bedrijf. De fabriek verhuisde in 1911 naar de Hoofdstraat 26 & 28. Daar werd een auto-stoombrandspuit2) gebouwd. Deze spuit had een vermogen van 1800 liter per minuut en een opvoerhoogte van 80 meter. Ook deze wagen had een normaal autostuurwiel en massieve banden, terwijl de enorme stoomketel zich achterop de wagen bevond en, als bijzonderheid, met olie gestookt werd en niet met cokes of kolen. Daar werd in 1911 ook het eerste luchtzuurstofapparaat gebouwd. In 1912 werd de N.V. Hoek’s Machine en Zuurstoffabriek opgericht. Daarna volgden vestigingen in Amsterdam en Tjandjong Priok in 1914. Deze decentralisatie had alles te maken met de hoge transportkosten. Er zouden uiteindelijk 7 vestigingen in Nederland komen en 3 in Indië. In 1919 werd een geheel nieuw pand betrokken aan de Havenstraat 19 in Schiedam. Daartoe moest eerst het einde van de Havenstraat met 120 meter door de gemeente Schiedam verlengd worden. De bouw van het kantoorpand en fabriek werd in september 1917 gegund aan G. Krabbendam. Hij was de laagste inschrijver met ƒ82.085. In 1921 werd ‘Oxygenium’ overgenomen. De benodigde ƒ500.000 om de overname te financieren werd verkregen door een Hypothecaire obligatielening o.a. via Loopuyts Bank in Schiedam. Daarna bleef de onderneming stabiel tot 1932. Daarna zijn alleen nog vestigingen geopend in Dieren en Bandoeng.
Bron: Shie.nl
25-jarig bestaan van de onderneming
Zaterdag 1 oktober 1932 was is het 25 jaar geleden dat de N.V. W. A. Hoek’s Machine- en Zuurstoffabriek aan de Buitenhavenweg werd gesticht. Dit werd herdacht met een receptie, die zaterdagmiddag van 2 uur tot Half vijf uur werd gehouden, terwijl er ‘s avonds in de sociëteit van de Diergaarde een feest werd georganiseerd voor het personeel van de fabriek. Het schilderij op de afbeelding hierboven is gemaakt in 1932 en aan de heer A.W. Hoek overhandigd tijdens de ochtendsessie in het kantoorpand bij de viering van het 25-jarig bestaan. Het schilderij was een geschenk van het voltallig personeel en was gemaakt door de Haagse schilder Antoon van Weelie, die ook aanwezig was.
Verzameling HGA | Fotograaf DSO | 1938.
De onderneming na 1945
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers de Nederlandse vestigingen leeggeroofd. In Indië verging het al niet anders. Dat bemoeilijkte de wederopbouw aan het eind van de oorlog. Bij het 40-jarig bestaan van de onderneming op 1 oktober 1947 trad de heer W.A. Hoek terug als president-directeur. Hij droeg de leiding van het bedrijf over aan zijn drie zoons., ir. C. Hoek (Ten), ir. W.E. Hoek (Sim) en ir. H.W.G. Hoek (Henk). De heer W.A. Hoek sr. overleed op 30 juni 1953, hij was 82 jaar.
Bron: K. Havelaar (red), De Binckhorst, bedrijventerrein in beweging, Den Haag 2012 (VOM-reeks 2012-1)
Verdere tijdlijn
1955: Oprichting van een nevenvestiging van het bedrijf in Den Haag. Het complex was ontworpen door de architect A. Claus.
De dependance moest de hoofdvestiging in Schiedam ontlasten omdat deze niet aan de grote vraag naar vloeibaar zuurstof en stikstof kon voldoen. Zo ontstonden diverse zgn. buitenfabrieken van het bedrijf. Hoek verliet het fabriekspand in Den Haag in 1971, dat vervolgens in gebruik wordt genomen door de machinefabriek Schottel.
1964: Oprichting Cryoton, samenwerkingsverband van diverse bedrijven, waaronder AGA en ‘Hoek’s’, om een luchtsplitsingsfabriek te bouwen in de Botlek. Doel: gas per pijpleiding voor Shell.
1971: Fusie met grote Amsterdamse concurrent G.L. Loos & Co’s Fabrieken N.V. De onderneming handelt voortaan onder de naam Hoek Loos.
1980: Uitbreidingen in Amerika onder de naam Holox.
1989: Met AGA koolzuur-fabriek geopend in de Botlek.
1991: Start Belgische activiteiten.
1992: De grote luchtsplitsingsfabriek die Linde bouwde in IJmuiden gaat naar Hoek-Loos, waarvan Linde grootaandeelhouder wordt
1995: Samenwerking met AGA in de Botlek valt uiteen. De koolzuurfabriek wordt van AGA, de luchtsplitser van Hoek-Loos.
2000: Linde koopt het resterende deel van Hoek-Loos en bijna de hele multinational AGA. Hoek-Loos zou hierdoor in Nederland zo groot worden dat de overheid eist dat een deel wordt doorverkocht. Wat er wel bij komt, is een zeer grote acetyleenbmn in Limburg, een laboratorium, opnieuw de koolzuurfabriek en veel bulkklanten. Linde is nu marktleider in onder andere Duitsland, Nederland en Scandinavië.
2004: Linde bestaat 125 jaar. Integratie van Hoek-Loos en Linde van start dat leidt tot grotere efficiency en mogelijkheden.
2006: Gespecialiseerde medische divisie in Eindhoven is zo’n koploper dat die ook gaat werken voor een belangrijk deel van Duitsland. Linde koopt BOC, de mondiale nummer twee, en wordt wereldmarktleider. De Britse aankoop is onder andere sterk in grote groeimarkt Azië. Er ontstaat een ongekende bundeling van specialistische kennis. Een stroom vernieuwingen komt op gang. Niet alleen voor technische en medicinale gassen, maar ook voor veiligheid en kwaliteit. Linde beseft dat de gassenwereld ook in de toekomst veel lokale klanten zal kennen. In de Benelux loopt een intensief programma ter versterking van het aantal verkooppunten.
2007: Naam Hoek-Loos verdwijnt uit beeld en wordt uiteraard Linde. Medicinale gassen voldoen inmiddels aan dezelfde internationale eisen als alle andere medicijnen, krijgen een bijsluiter en gaan een rol spelen in complexe therapieën. De grote thuiszorgactiviteiten, met distributiepunten in het hele land, worden gebundeld onder de naam Farmadomo. Dat was al de naam van een dochterbedrijf met een breed scala aan producten voor de thuiszorg.
2008: Introductie Tracking & tracing’ van cilinders, zodat permanent duidelijk is waar welke cilinder zich bevindt.
2009: Oplevering nieuwe luchtsplitser in IJmuiden, opnieuw een die ook edelgassen gaat produceren. De installaties op deze locatie groeien bijna permanent en horen al jaren tot de grootste van Europa.
Herinneringen van personeelsleden
In juli 1928 kreeg ik de kans om bij Hoeks Machine- en Zuurstoffabriek in de Havenstraat te gaan werken, in de slijperij en later in de draaierij. De overgang was groot. In de scheepsbouw werd niet op een paar millimeter gekeken, maar hier werd met tien-den van een millimeter gewerkt. Het merendeel van het personeel bestond uit jongere werknemers, hetgeen nogal eens tot uitdrukking kwam door het spontaan gezamenlijk aanheffen van een lied. Klokke Roeland was één van de favoriete nummers waarbij zo heerlijk kon worden uitgehaald en het gezang het lawaai van de machines overstemde. De baas kon deze vocale uiting echter niet zo waarderen en liep dan met een kwaad gezicht rond. Het grote aantal jongeren was onder meer te danken aan het feit, dat de oude heer Hoek tevens voorzitter was van het bestuur van de Ambachtsschool en bij het uitreiken van de diploma’s de goede leerlingen een baantje in zijn fabriek aanbood.
Inmiddels bezocht ik de Avondvaktekenschool in de oude Ambachtsschool in de St. Liduinastraat. Omdat er tot half zes gewerkt werd, de school om half zeven begon en er ook nog gegeten en verkleed moest worden, mocht ik een half uur eerder met werken ophouden; deze uren werden echter wel op mijn loon in mindering gebracht.
winter 1929
Bij Hoek maakte ik ook de strenge winter in februari/maart 1929 mee. Het vroor gedurende een aantal weken soms meer dan 20°, de Nieuwe Maas lag dicht en ook in de machinefabriek ontstonden problemen. De hal was namelijk niet verwarmd en bij normale winters was dit nog wel uit te houden. Wel was er een eenvoudige, door stroom te verwarmen ribbenbuisinstallatie aanwezig, maar wegens de hoge kosten was deze nooit in bedrijf. De extreme koude had echter tot gevolg dat het door elektromotoren aangedreven hoofddrijfwerk ‘s morgens niet op gang kon komen, omdat de smeerolie in de lagers van de lange drijfas te dik was. Door de grote weerstand sloegen de veiligheden (stoppen) dan door. Alle banken werden door middel van riemen vanaf deze hoofdas aangedreven, zodat er dus niet gewerkt kon worden, hetgeen door de jeugdige werknemers niet al te zeer werd betreurd. Door gebruik te maken van zwaardere veiligheden, en door met handkracht aan de riemen enige beweging in de hoofdas te verkrijgen, lukte het dan na een klein uurtje tobben de zaak draaiende te maken. Omdat dit spektakel zich ook de volgende dag herhaalde werd toch maar be-sloten de dure verwarming aan te zetten. Ondanks deze maatregel bleef de temperatuur in de fabriek toch nog enkele graden onder nul. Door het plaatsen van vuurpotten konden we af en toe onze verkleumde handen ietwat verwarmen.
W. Chr. de Bree – Sceydam 1 maart 1986
De pagina is nog niet compleet! Er wordt nog regelmatig aan gewerkt. Veel informatie ontbreekt nog. Heeft u aanvullende informatie, documenten, foto’s over dit bedrijf ga dan naar de Contactpagina en stuur uw materiaal op. Alles m.b.t. dit bedrijf is meer dan welkom.
| Nevenfuncties W.A. Hoek sr.: Lid van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor de Beneden Maas Commissaris bij de ‘HAV-bank’ Raad van Bestuur: Standaart Orgelfabriek Schiedam President-commissaris NV Hoek’s Zuurstoffabriek 1947-1953 Commissaris van de ‘NV Metaalbuizenfabriek Excelsior’ Waarnemend voorzitter, later voorzitter van de ‘ Vereniging de Ambachtsschool voor Schiedam en Omstreken’. Onderscheidingen W.A. Hoek: Noten: Bronnen: Beeldmateriaal: |
Laatst bijgewerkt op: 30 september 2024
