In 1862 begon August Smulders in
Den Bosch een machinefabriekje
WERF GUSTO 100 JAAR
Eerste metaalindustrie blies
dood Schiedam nieuw leven in
SCHIEDAM, 8 sept. — De Werf Gusto bestaat honderd jaar. Een gedenkwaardig feit voor een bijzondere industrie, die de eerste was die een stervend Schiedam in 1905 nieuw leven heeft ingeblazen, nadat zij door ruimtegebrek of tegenwerking uit haar geboorteplaats den Bosch en Utrecht was verdreven. In een eeuw heeft het bedrijf van de familie Smulders zich een indrukwekkende internationale faam verworven door haar bouw van specialiteiten: baggermolens, kranen, reusachtige drijvende eilanden, bruggen en schepen. Gusto is niet op de eerste plaats een scheepswerf, hetgeen in deze voor de scheepsbouw zulke uiterst moeilijke tijden (‘In de scheepsbouw is geen droog brood te verdienen’, zegt een der directeuren) voor Gusto uitkomt. Van meet af aan heeft men er zich gespecialiseerd in min of meer uit de toon vallende producten, die geëxporteerd werden (ook al van meet af aan naar alle landen van de wereld.
Scheepswerf met wereldbefaamde specialiteiten
Een mammoettanker bouwen is geen kunst, zeggen ze bij Gusto; dat is een blikken trommel met wat diesels erin. Neen, bij Gusto gaat het om de bijzondere dingen: een koelschip, een kanaal-boot, draagvleugelboten, een kraaneiland. Dat is de kracht van dit wereldbedrijf. Een wereldbedrijf dat heel nietig begon vanuit een Tilburgs smederij. Daar leerde Augustinus F. Smulders het ambacht van zijn vader. Hij was er op 27 november 1838 geboren. Op 23-jarige leeftijd trok hij met zijn bruid naar den Bosch om daar een eigen bedrijf te stichten. In het gemeenteverslag van 1862 staat ‘In het afgelopen jaar is weder eene nieuwe fabriek van stoommachines enz. opgericht door de heer A. F. Smulders, waarbij, naar wij vernemen, het vooruitzicht bestaat, dat een ijzergieterij zal gevoegd worden’. Het was een bedrijfje met een paar arbeiders, dat echter direct een grote opbloei beleefde. Na drie jaar kwam er al een scheepstimmerwerf bij later maakte men er spoorwegmaterieel. Gedeeltelijk door plaatsgebrek uit Den Bosch gedrongen, kocht A. F. Smulders in 1872 de bestaande Utrechtsche IJzergieterij, waar drie jaar later 100 arbeiders werkten en twaalf later al 400. Smulders maakte in het laatst van de vorige eeuw al baggerwerktuigen, die hij overal in de wereld verkocht. Die buitenlandse verkoop heeft Smulders krachtig aangepakt. Bij de aanleg van bet Panamakanaal.
In Brazilië, Portugal, Hongarije en Roemenië werden excavateurs van Gusto gebruikt. Utrecht werd te klein voor August Smulders. Hij kocht al een bedrijf in Amsterdam: Gusto Staalbouw (het huidige Gusto Staalbouw is daaruit ontstaan) later een gespecialiseerde ketelfabriek in Luik (die nu nog door een Smulders-tak beheerd wordt). In 1894 zijn eerste echte scheepswerf, ‘De industrie’ te Slikkerveer. Deze werd later weer verkocht (1917) maar later weer (1941) in huur gehouden, tot sinds enkele jaren de werf weer In eigen bezit is. In dat jaar werd de internationaal bekende machinebouwer ook ’n scheepsbouwer. Tot die tijd had hij de schepen altijd uitbesteed aan andere werven.
Toen zag A F. Smulders — van een 23-jarige ambitieus jongmens uitgegroeid tot een indrukwekkend industrieel met een rijke baard — zijn kans in Schiedam. De stad had zich doodgeleefd aan de ’n halve eeuw tevoren nog zo bloeiende gedistilleerd industrie. De komst van Smulders betekende de eerste injectie van de moderne industrie voor de stad. Hij heeft veel conservatieve weerstand moeten overwinnen eer hij in 1905 zijn bedrijf kon openen op een drassig stuk grond buiten de Maasdijk naast de kaarsenfabriek Apollo. De prijs, die Smulders voor het ‘kikvorsenland’ in 1901 betaalde was f 1,50. De gemeenteraad van toen vond dat veel te goedkoop, maar de burgemeester had gezegd, dat de heer Smulders geen cent meer wilde betalen. Mede door toedoen van de sociale voorvechter M. C. M. de Groot, die in de raad het zijne ervan zei, gaf de gemeenteraad zich gewonnen.
Het ging die, eerste Schiedamse metaalindustrie goed: een jaar na de stichting werkten er al 652 werknemers en werd er 4,6 miljoen kg plaat- en profielijzer verwerkt. (Vijftig jaar later bedroegen deze cijfers: 1856 en 12 miljoen). Smulders ondernam iets zeer groots met zijn Schiedamse vestiging. Hij bouwde hallen van de toen zo populaire ijzerconstructies, die er nu nog staan en hoewel ouderwets van uiterlijk nog steeds voldoen. Hij moet een zeer vooruitziende blik gehad hebben bij de grootse opzet van het bedrijf aan de toen inderdaad Nieuwe-Waterweg. Schepen tot 30.000 ton kunnen er gebouwd worden op praktisch hetzelfde terrein als veertig jaar geleden. In de twintiger jaren stabiliseert het bedrijf zich na een periode van enorme bloei. De crisisjaren kwamen bij Gusto hard aan, zoals overal elders in de scheepsbouw. Er waren maanden dat er maar 50 man werkten.
Vooral in die dertiger jaren heeft men vele bruggen gebouwd, al kwamen tegen het eind van die jaren al weer orders voor baggermolens. De oorlog laat Gusto achter in ‘verregaande staat van ontmanteling’. In twee jaar tijd staat het bedrijf weer op poten. Een nieuwe periode is toen ingegaan.
Van geklonken schepen gaat men over op gelaste schepen. Ook begint Gusto met andere werven ’n gezamenlijke research in een laboratorium (MTI) te Delft en verkooporganisatie, de IHC-Holland. Steeds nieuwere baggermaterialen en hopperzuigers, kranen (o.a. de enorme Nestum-kraan die gebruikt wordt bij de Deltawerken in het Haringvliet) worden door IHC ontworpen en uitgevoerd.
Nieuw is de constructie van de hefpontoneilanden, zoals men enige jaren geleden voor de Shell het booreiland de ‘Seashell’ vervaardigde, die in de Perzische golf de elementen weerstaat. Naast deze grote constructies heeft Gusto klein specialisten werk, zoals de bouw van draagvleugelboten, en de serieproductie van polyester jachtjes, die voor de export naar Amerika bestemd zijn.
De Werf Gusto heeft drie bedrijven: de voornaamste in Schiedam met 1200 werknemers, een bedrijf in Geleen dat voor de mijnen werkt en waar 250 man werken en de werf Overmaas in Slikkerveer met 150 arbeiders. In totaal werken er een 1600 mensen bij Gusto. Maar er kunnen nog wel 600 mensen geplaatst worden.
De werknemers hebben op 14 september ’n dag vrij. ’s Morgens is er een receptie van het personeel en ’s middags een receptie voor belangstellenden en relaties. De recepties worden gehouden in de machinehal, op de plaats waar bijna zestig jaar geleden A. F. Smulders zijn bedrijf Gusto (genoemd naar zijn zoon august en dochter ca-TO) vestigde. Ter gelegenheid van het eeuwfeest is er een mooi, interessant gedenkboek uitgekomen, dat geschreven is door Max Dendermonde en rijk geïllustreerd met tekeningen en foto’s (van Cas Oorthuys) en waarvan de lay-out en de stofomslag werden verzorgd door Mart Kempers.
Bronnen:
Nieuwe Schiedamsche Courant | 1962 | 8 september 1962
Stichting Erfgoed Werf Gusto
Foto’s:
Gemeentearchief Schiedam | Stichting Erfgoed Werf Gusto
Stichting ‘Redt de Boogbruggen’
Fotgraaf: Onbekend
Stichting Erfgoed Werf Gusto
Laatst bijgewerkt op: 18 augustus 2018
